फणसवळे गावाची ओळख

फणसवळे हे गाव ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारसा असलेले एक प्राचीन गाव आहे. या परिसरात अनेक जुनी स्थळे आणि रचनांमधून गावाचा इतिहास उजळून दिसतो. जवळच असलेल्या कोंड येथे प्राचीन तलाव असून, तो या भागातील जुन्या वस्तीचे आणि जलव्यवस्थेचे प्रतीक मानला जातो. फणसवळे गावात एक आड (विहीर) आहे ज्यामध्ये तळापर्यंत जाणाऱ्या पायऱ्या आढळतात. या विहिरीची रचना पारंपरिक पद्धतीने केलेली असून ती गावाच्या प्राचीन जलसंस्कृतीचे दर्शन घडवते. या ऐतिहासिक स्थळांमुळे फणसवळे गावाचा भूतकाळ समृद्ध आणि सांस्कृतिक दृष्ट्या महत्त्वपूर्ण असल्याचे स्पष्ट होते.

साजरे होणारे सण

गावामध्ये घरगुती गणेशोत्सव अत्यंत उत्साहात साजरा केला जातो. प्रत्येक घरात मातीचा गणपती बसवून सुंदर सजावट, आरत्या, भजन-कीर्तन आणि मोदकांचा प्रसाद यामुळे वातावरण भक्तिमय होते. कुटुंबातील सर्वजण एकत्र येऊन पूजा करतात, शेजारीपाजारी भेटतात आणि एकोपा वाढवतात. काही घरांत दोन, पाच किंवा अकरा दिवस गणपती ठेवण्याची परंपरा असते. शेवटच्या दिवशी “गणपती बाप्पा मोरया, पुन्हा लवकर या!” या जयघोषात विसर्जन केले जाते. हा सण श्रद्धा, परंपरा आणि आनंदाचा संगम मानला जातो.

शिमगा किंवा शिमगोत्सव हा कोकण भागात साजरा होणारा पारंपारिक सण आहे. हा होळीच्या काळात येतो आणि आनंद, नृत्य, गाणी व रंगोत्सवाने भरलेला असतो. गावातील लोक पारंपरिक वेशात नाचतात, ढोल-ताशांच्या गजरात ग्रामदेवतेची पालखी काढतात आणि एकमेकांवर रंग उधळून सण साजरा करतात. शिमगा हा फक्त होळी नव्हे, तर गावातील एकोपा आणि परंपरेचे प्रतीक आहे.

दिवाळी मोठ्या आनंदात आणि पारंपारिक पद्धतीने साजरी केली जाते. घरांची स्वच्छता, रंगरंगोटी आणि सुंदर रांगोळ्यांनी सणाची सुरुवात होते. नरकचतुर्दशीला आंघोळीनंतर सुगंधी उटण्याचा वापर करून अभ्यंग स्नान केले जाते, तर लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी व्यापारी वर्ग आपापल्या देवघरात व दुकानात लक्ष्मीची पूजा करतात. फटाके, दिव्यांची रोषणाई, आणि घरगुती फराळाचा सुगंध गावागावांत दरवळतो. दिवाळी म्हणजे नातेवाईक, शेजारी आणि मित्रमैत्रिणींनी एकत्र येऊन आनंद साजरा करण्याचा, प्रकाश आणि प्रेम पसरवण्याचा सण आहे.

गुढीपाडवा हा सण नववर्षाच्या स्वागताचा आणि आनंदाचा प्रतीक म्हणून मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. या दिवशी प्रत्येक घराच्या दारात रेशमी वस्त्र, फुलं, नीमपाने, कडुलिंब व साखरेच्या गाठी लावून गुढी उभारली जाते, जी विजय आणि शुभारंभाचे प्रतीक मानली जाते. घराघरात पूजाविधी, नैवेद्य आणि पारंपारिक पक्वान्नांची मेजवानी केली जाते. गावातील लोक नवीन कपडे परिधान करून एकमेकांना शुभेच्छा देतात आणि वर्षभर समृद्धी व आनंद मिळावा अशी प्रार्थना करतात. गुढीपाडवा म्हणजे परंपरा, आनंद आणि नव्या सुरुवातीचा उत्सव आहे.

स्थानिक मंदिरे

फणसवळे महसूल गाव धार्मिक परंपरेने समृद्ध आहे. येथे गावाची ग्रामदेवता वाघजाई तसेच श्री सोमेश्वर मंदिर आहे, जे गावकऱ्यांच्या श्रद्धेचे प्रमुख केंद्र आहे. याशिवाय, अत्यंत आकर्षक असे जांगलदेव गणपती मंदिर बांधण्यात आलेले असून, त्याची वास्तुकला आणि शांत परिसर भाविकांना आकर्षित करतो.

जवळच असलेल्या कोंड महसूल गावात ग्रामदेवता जाकादेवी मंदिर आहे, जे स्थानिक लोकांसाठी धार्मिक आणि सांस्कृतिक एकतेचे प्रतीक आहे. तसेच मधलीवाडी महसूल गावात श्री हनुमान मंदिर, श्री राधाकृष्ण मंदिर, श्री राममंदिर आणि बौद्धविहार अशी विविध धार्मिक स्थळे आहेत, जी या परिसराच्या अध्यात्मिक वारशाची साक्ष देतात.

लोककला

फणसवळे गावातील लोककला पारंपारिक सण, नृत्य आणि संगीताशी घट्ट जोडलेली आहे. येथे शिमगोत्सव, होळी आणि गणेशोत्सव या काळात पारंपरिक ढोल-ताशा वादन, भजन-कीर्तन, आणि नाच-गाणी ही लोककलांची झलक दिसते. गावातील तरुण मंडळी शिमग्यात “फेरनाच” आणि “वेशभूषा नृत्य” सादर करतात, तर स्त्रिया पारंपारिक गाणी गातात. याशिवाय, कथाकथन, कीर्तन, आणि पारंपरिक वेशभूषेतील नाट्यरूप सादरीकरणे हीसुद्धा फणसवळे परिसरातील लोककलांचा भाग आहेत, ज्यातून स्थानिक संस्कृतीचा वारसा पुढे नेला जातो. मधलीवाडी येथील श्री. हनुमान भक्त सेवा मंडळ यांचे नमनाचे कार्यक्रम कोकणांत सर्वत्र व प्रामुख्याने मुंबई येथे होत असतात.

स्थानिक पाककृती

फणसवळे गावातील स्थानिक पाककृती महाराष्ट्राच्या कोकणाच्या पारंपारिक चवींवर आधारित आहेत. येथे मसालेदार आमटी, कोकणच्या फिश करी, मोदक, उकडीचे लाडू, अम्बा चटणी आणि वरण-भात यांसारख्या पारंपरिक पदार्थांना विशेष महत्त्व आहे. सणावार आणि उत्सवाच्या वेळी या पदार्थांची खास तयारी केली जाते. समुद्रकिनारी असल्यामुळे ताजी मासळी वापरून बनवलेले पदार्थ आणि कोकम, तिखट व नारळाचे स्वाद या पाककृतींना खास अद्वितीय चव देतात. गावातील प्रत्येक घरात पारंपारिक पद्धतीने स्वयंपाक केला जातो आणि हा स्थानिक वारसा पुढे नेला जातो.

हस्तकला

फणसवळे गावातील हस्तकला हा स्थानिक संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. येथे पारंपारिक मातीचे दगडी शिल्प, विणकाम, झोपाळ्यांच्या आणि घरगुती सजावटीच्या वस्तूंचे कारागिरी आढळते. तसेच, मातीच्या गणपती, देवी-देवतांचे मूर्तिकला, रंगीत रांगोळी कला या हस्तकलेतून गावाची सांस्कृतिक ओळख दिसून येते. या कला-हस्तकलेमुळे फणसवळे गावाची परंपरा, कलात्मक कौशल्य आणि स्थानिक वारसा जतन होतो.